خاکشیر Descurainia sophia

خاکشیر دانه های گیاه Descurainia sophia از خانواده شب بو است. گیاهی است علفی تا ارتفاع ٨۰ سانتی متر که به طور خودرو در کنار جاده ها و اماکن غیر زراعی و نسبتا مرطوب می روید. برگ های ساقه ای از لبه های کشیده یا دراز تشکیل شده و دارای بریدگی های زیادی می باشد. گل های آن کوچک و به رنگ زرد روشن است.

اندام دارویی:

دانه خاکشیر در میوه های خورجین و باریک قرار دارد. دانه های موجود در خورجین در یک ردیف قرار دارند. دانه خاکشیر ریز و به طول ١ تا ۵/١ میلیمتر و به رنگ زرد تیره تا قهوه ای روشن است که سطحی ناصاف به شکل بیضی کشیده دارد که یک راس آن بریده و دارای حلقه ای قهوه ای رنگ و شفاف است. دانه های خاکشیر را پس از به میوه نشستن گیاه عموما در مرداد ماه و شهریور ماه محصول برداری می کنند.

مواد متشکله:

دانه خاکشیر حاوی چربی به میزان ٣۰ درصد، پروتئین ٣/٢٢ درصد، گم ١۶/٢ درصد، موسیلاژ ١/۴ درصد و ازت ٧١/٣ درصد می باشد. حضور عناصر گوگرد، کلر، فسفر، آهن، پتاسیم، کلسیم، سدیم و منیزیم نیز در آن به اثبات رسیده است.

دامنه انتشار:

گیاه خاکشیر بومی آمریکای شمالی است ولی در مناطق معتدل هیمالیا، سراسر اروپا، آفریقا و اغلب نواحی ایران هم می روید.

موارد مصرف:

دانه خاکشیر به طور عمده به عنوان ملین و کاهش دهنده ی دمای بدن به صورت مخلوط با کمی آب سرد مورد استفاده قرار می گیرد. در طب سنتی خاکشیر به عنوان اشتها آور، مقوی معده، ضد تب و ملین و در درمان سوء هاضمه مورد مصرف قرار می گرفته است.

اشتباهات:

گاهی اوقات دانه گیاهان دیگر تیره شب بو که شبیه دانه خاکشیر بوده تحت عنوان خاکشیر در میان مردم مورد مصرف قرار میگیرد. برای جلوگیری از این اشتباه باید به رنگ دانه ها و ابعاد آنها در زیر لوپ و به مشخصات میکروسکوپی پودر آنها توجه نمود.

منبع:فارماکوپه گیاهان دارویی ایران