اوکالیپتوس Eucalyptus globulus

این گیاه درختی است بلند و همیشه سبز که ارتفاع آن به 45 تا 65 متر می رسد. پوست درخت نقره ای است که هر ساله به صورت ورقه، جدا شده و قطعه قطعه می گردد ولی بعد رنگ آن زرد می شود و در قسمت یقه دائمی است. برگ های اولیه و کامل دارد. بذر سیاه رنگ و گاهی مایل به قهوه ای است و قطر آن به 5/1 میلیمتر می رسد.

اندام دارویی: برگ های گیاه بخش دارویی آن را تشکیل می دهد. برگهای اولیه غالبا متقابل و قلبی شکل می باشند.

رنگ تمام برگ های اولیه و شاخه ها سبز مایل به آبی یا کبود است ولی به تدریج سبز مایل به سفید و مومی می گردد. زمان گلدهی این گونه، خرداد تا آبان ماه است و برگ ها از قسمتهای مسن تر گیاه جمع آوری می شود. پودر برگ ها به رنگ سبز با بویی نافذ است.

دامنه انتشار : این گیاه بومی شرق استرالیا و تاسمانی است. در ایران نیز در شرق و غرب دریای خزر کشت شده است.

موارد مصرف : اوکالیپتوس اثر خلط آور، ضد عفونی کننده و ضد اسپاسم داشته در تسکین علائم سرماخوردگی موثر است. از ماده ی موثره اسانس آن در پمادهای ضد تحریک و خمیر دندانها استفاده می شود. به عنوان حشره کش و دور کننده حشرات نیز به کار می رود. همچنین به صورت پماد و مخلوط با روغن های پایه در تخفیف التهاب و تسکین دردهای عضلانی از طریق موضعی مصرف می شود.

عوارض و منع مصرف : اسانس اکالیپتوس در دوزهای بالا مانند بسیاری اسانس های دیگر به علت تحریک روده مهلک است. علائم مسمومیت شامل سوزش و تحریک معده و روده، تهوع، استفراغ، اسهال، ضعف، سرگیجه، مشکلات تنفسی، فلج، تشنج و در نهایت مرگ است.

تماس با مواد حاصل از گیاه و حتی تماس با قسمتهای مختلف گیاه نظیر شاخ و برگ آن در افراد حساس کهیر ایجاد می کند. محلول های روغنی آن نباید در فرآورده های بینی به کار روند، زیرا حرکات مژکها را مهار کرده و پنومونی چرب ایجاد می کند.

اشتباهات : در کنار گونه اصلی اوکالیپتوس، آنچه که در ایران تحت نام اوکالیپتوس در بازار دیده می شود گونه های دیگری غیر از گونه اصلی است. مقدار سینئول در این گونه ها متفاوت است. به علت تشابه با برگ جنس بید (Salix) از تیره بید ( Salicaceae ) ممکن است برگ های این جنس به صورت تقلبی به برگ های اوکالیپتوس افزوده گردد.

منبع : فارماکوپه گیاهان دارویی ایران